21 მარტს ქართული ჟურნალისტიკის დღე აღინიშნება.
თარიღი პირველი ქართული გაზეთის, „საქართველოს გაზეთის“, შემდგომში - „ქართული გაზეთის“, დაარსებას ემთხვევა. სწორედ 1819 წლის 8 მარტს, ახალი სტილით - 21 მარტს, გამოიცა პირველი ნომერი.
ჟურნალისტიკის მნიშვნელობასა და მედიის არსებით გამოწვევებზე ჟურნალისტი, მეცნიერი, პროფესორი და არაერთი სახელმძღვანელოს ავტორი, ელდარ იბერი გვესაუბრება.
ჟურნალისტიკამ ქართველი ერი ჩამოაყალიბა
დიდი ჟურნალისტიკა მე-19 საუკუნის 60-იანი წლებიდან, ილიას პეტერბურგიდან ჩამოსვლით, იწყება. მან, ფაქტობრივად, ჩამოაყალიბა მთელი სისტემა, - როგორი უნდა იყოს ჟურნალისტიკა.
ქართულმა ჟურნალისტიკამ, პრაქტიკულად, ქართველი ერი შექმნა, გარუსებული საქართველო ნამდვილ საქართველოდ გადააქცია და ეროვნული ცნობიერება ააღორძინა. მან დიდი როლი ითამაშა ქართველი ხალხის თვითმყოფადობის შეგნების გავრცელების საქმეში. იმდროინდელმა ჟურნალისტიკამ პროგრესული, ევროპული იდეები შემოიტანა.
„მედიაკრატია“ მართავს ხალხს
დღეს სხვა ჟურნალისტიკაა, ეს ასეც უნდა იყოს, რადგან ის თანამედროვე გამოწვევებს უნდა პასუხობდეს. ჩვენ ინფორმაციულ საზოგადოებაში ვცხოვრობთ. საქართველოს, ფაქტობრივად, „მედიაკრატია“ მართავს. წარმოიდგინეთ, ნებისმიერ პოლიტიკურ პარტიას რომ ეს ძალა გამოვაცალოთ, სულ მალე ის აღარ იარსებებს.
პროპაგანდა მხოლოდ საბჭოთა კავშირის დროს არ იყო, ამ ფუნქციას, როგორც საქართველოში, ისე მთელ მსოფლიოში, თანამედროვე მედიაც ირგებს. აქვს საგანმანათლებლო და სხვა სახის დანიშნულებაც, თუმცა პროპაგანდისტული ხაზი მთავარია. სწორედ ესაა ის ძალა, რომლის ხელში ჩაგდებაც ყოველ ხელისუფალს ან ოპოზიციურ სუბიექტებს სურთ.
განსაკუთრებული ძალა აქვს ტელევიზიას. ბეჭდური მედიასაშუალებების გავლენა შედარებით სუსტია. მედიას შეუძლია, ნებისმიერი ქვეყანა დაანგრიოს და მერე თავიდან ააშენოს.
მედია, როგორც საზოგადოების დამშლელი და გამაერთიანებელი ძალა
დღევანდელი ჟურნალისტიკის ყველაზე დიდი ნაკლი, ვფიქრობ, არის ის, რომ საზოგადოების გახლეჩაზე მუშაობს. ერს საერთო ინტერესები და მიზნები აღარ აქვს. თანამედროვე მედია ძალიან ანგაჟირებულია.
ჩვენ დემოკრატიული განვითარების პირველ საფეხურზე ვართ. ასეთ დროს მედიამ, ქვეყნის დანგრევის ნაცვლად, ამ პროცესს ხელი უნდა შეუწყოს. მაგრამ თუ ვერ ეხმარება, ნურც საქმეს გაუფუჭებს.
მედიის ფუნქციონალისტური თეორია
არსებობს მედიის ფუნქციონალისტური თეორია, რომლის თანახმადაც სწორედ ის უნდა იყოს კონსენსუსის მთავარი მწარმოებელი საზოგადოებაში. მედია უნდა ემსახურებოდეს ადამიანთა გაერთიანებას, მათ სტაბილიზაციასა და ქვეყანაში სიმშვიდის დამყარებას.
პოლარიზაციის მთავარი მწარმოებელი დღეს სწორედ მედიაა. მან დადებითი და ოპტიმისტური მუხტი უნდა გაავრცელოს და არა - ნიჰილისტური.
„თავგასული“ ჟურნალისტიკა ყველაფრის გამკეთებელია
ყალბი ახალი ამბები თანამედროვე ჟურნალისტიკის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი გამოწვევაა. მედიასაშუალებათა გარკვეული ნაწილი ხშირად იმ სიახლეების დამალვითაა დაკავებული, რომლებიც მის ინტერესებში არ არის.
ჟურნალისტური ეთიკა ჩვენთან მძიმე მდგომარეობაშია და აუცილებლად დროულად უნდა გამოსწორდეს ეს ვითარება, რადგან „თავგასული“ ჟურნალისტიკა ყველაფრის გამკეთებელია. მსგავსი მოცემულობა მარტო ჩვენთან არ არის, კრიზისი მსოფლიო მასშტაბისაა.
წინააღმდეგობები თეორიულ და პრაქტიკულ ჟურნალისტიკას შორის
ჩვენ სტუდენტებს ვასწავლით ნორმას, სტანდარტს, იდეას... შემდეგ ისინი მიდიან პრაქტიკულ ჟურნალისტიკაში. ზოგიერთი მხვდება და მეუბნება, - ბატონო ელდარ, რასაც თქვენ გვასწავლიდით, იმის საწინააღმდეგოს გვთხოვენ ადგილზეო. ბუნებრივია, იმ გამოცემასა თუ არხს თავისი ინტერესები აქვს. ისინი ამბობენ, - მე არ მაინტერესებს შენი შეხედულებები, ეს მედიასაშუალება შევქმენი იმისთვის, რომ მოგება ვნახო. სტუდენტებიც ხშირად იძულებულნი არიან, შესაბამისად იმოქმედონ.
როდესაც ამ პროფესიაში მოვედი, მქონდა ჩემი ილუზიები, მინდოდა საზოგადოებისა და სამყაროს გაუმჯობესება, მეგონა, რომ ეს ასეც იქნებოდა... მაგრამ იმ დროს ჟურნალისტიკა, პრაქტიკულად, ხელისუფლებაზე ძალით იყო „გათხოვილი“ და, შესაბამისად, მის პოლიტიკას ატარებდა.
საუბრის ბოლოს, - ჩვენმა რესპონდენტმა, პროფესორმა, ელდარ იბერმა აღნიშნა, რომ მედია „მოდარაჯე ძაღლის“ როლში უნდა იყოს. მისივე თქმით, მას ხშირად დაკვეთილი ჟურნალისტიკა უპირისპირდება, რაც ჩვენს პროფესიას სპობს.
სოსო გაზდელიანი
ლიკა ზამბახიძე