„მოგესალმებით, პატივცემულო ტელემაყურებლებო! ლაპარაკობს და უჩვენებს თბილისის ტელეხედვის სტუდია!“ - სწორედ ასე იწყებოდა მისი გამოსვლა ტელევიზიით. მანამდე მარჯანიშვილის თეატრსა და საქართველოს რადიოში მუშაობდა. 35 წლის განმავლობაში მისი განუმეორებელი ხმა ყველას სახლში აღწევდა, ბევრს ის შიშის ზარსაც კი სცემდა. მას ხშირად ადარებდნენ საბჭოთა რადიოსადგურების მთავარ დიქტორს, იური ლევიტანს, ვისი ხმაც, მსოფლიოს მასშტაბით, დიქტორებს შორის ეტალონად რჩება.
როგორც მიხვდით, ჩვენი რესპონდენტი ერთ-ერთი პირველი ტელე და რადიოწამყვანი დავით სოკოლოვია.
დავით სოკოლოვი:
„20 წლის ვიყავი, ტელევიზიამ მუშაობა რომ დაიწყო. მაშინ უკვე თეატრალურ უნივერსიტეტში ვსწავლობდი, რომელიც 1958 წელს დავამთავრე. სწორედ ამ პერიოდს დაემთხვა დიქტორის შესარჩევი კონკურსი. მეც მივიღე მონაწილეობა. სიმართლე გითხრათ, იმედი არ მქონდა, რომ მიმიღებდნენ. საბედნიეროდ, ჩემი მოლოდინი არ გამართლდა და დიქტორად შემარჩიეს. გარკვეული პერიოდი რადიოში ვმუშაობდი.
შემდეგ ტელევიზიაში გადამიყვანეს, სადაც საკმაოდ კარგი გადაცემები მიმყავდა, მაგრამ რადიოში უფრო თავისუფალი ვიყავი, ვიდრე - ტელევიზიაში. მაშინ კამერები და ეკრანი მაინც ახალი იყო, არ ვიცოდით, რა უნდა გვეკეთებინა. არც არავინ გვასწავლიდა, როგორ მოვქცეულიყავით კამერის წინ, ეს ნერვიულობას კიდევ უფრო გვმატებდა.
ძალიან პატარა სტუდია გვქონდა, წამყვანებიც და მოწვეული სტუმრებიც გვერდულად შევდიოდით ხოლმე. სულ ორ ოთახში ვიყავით, საიდანაც ერთი მთლიანად აპარატურას ეკავა. ჩვენ, წამყვანები, ფეხზე ვიდექით. სადღაც რომ დავმსხდარიყავით, ეს მაყურებლის შეურაცხყოფად ჩაითვლებოდა.
დღის 12 საათზე საბაგიროთი ფუნიკულიორზე, ჩვენს ტელევიზიაში ავდიოდით. თავდაპირველად რეპეტიციები გვქონდა და შემდეგ ეთერში შესვლას ველოდებოდით. შუალედი საკმაოდ დიდი იყო, მაგრამ ვერსად გავდიოდით, რადგან საბაგიროს ან სხვა სატრანსპორტო საშუალებას არ ემტყუვნა. საჭირო დროს ადგილზე უნდა ვყოფილიყავით. ფიზიკურადაც და გონებრივადაც ტელევიზიას ვეკუთვნოდით.
როდესაც პირველად დავდექი კამერის წინ, ჩემ ირგვლივ ყველაფერი წამიერად გაქრა, ვიყავით მხოლოდ მე და კამერა. ეთერში შესვლამდე ნახევარი საათით ადრე ნერვიულობა პიკს აღწევდა. წყალს მასმევდნენ და მამხნევებდნენ, მამშვიდებდნენ. დიდი დრო დამჭირდა, რათა შევჩვეოდი იმ გარემოს და მაქსიმალურად მოვრგებოდი. ბებიაჩემი გაგიჟდა, პირველად ტელევიზორში რომ დამინახა და „ფუი ეშმაკსო“, შესძახა. ვერავის წარმოედგინა, თუკი იმ „ყუთში“ გამოვჩნდებოდი და ვილაპარაკებდი.
60-იან წლებში, გარკვეული პერიოდი, სწავლისა და მუშაობის ერთმანეთთან შეთავსება მომიწია, როდესაც თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, ჟურნალისტიკის ფაკულტეტზე ჩავაბარე. რთული იყო, თუმცა ვუძლებდი. მეტიც, ეს დატვირთვა რომ არ ყოფილიყო, ალბათ, კალაპოტიდან ამოვვარდებოდი. იმდენად შევეჩვიე ამ ყველაფერს, რომ დაღლას ვეღარ ვგრძნობდი, თითქოს ეს იყო ჩემი დანიშნულება.
კინოსტუდიაშიც ვახმოვანებდი უცხოურ ფილმებს. არ გვქონდა ტექსტი, რომელსაც გავყვებოდით და წავიკითხავდით. არტიკულაციის მიხედვით გვიწევდა გახმოვანება. წარმოიდგინეთ, რამდენად რთული იყო, ჩვენი ნათქვამი მათი ტუჩების მოძრაობას დამთხვეოდა.
ტელევიზიასა და რადიოში საავტორო გადაცემები ნაკლებად მქონდა. ძირითადად, კრიტიკული გადაცემები მიმყავდა. ვისზეც ეს კეთდებოდა, ფაქტობრივად, დაღუპული იყო. ამიტომ ხშირად მოგვმართავდნენ თხოვნით, რომ მათზე არაფერი გვეთქვა. როცა თხოვნა არ ჭრიდა, ბოლო სურვილად იტოვებდნენ, რომ ეს კრიტიკული განხილვა მე არ წამეკითხა. ჩემი ხმის ტემბრი ყველაფერს ორმაგად ამძაფრებდა და ბავშვებსაც კი ხშირად აშინებდნენ. მთავრობის დადგენილებებსაც გადავცემდი და, მიუხედავად დიდი სურვილისა, არ მაკითხებდნენ მხატვრულ ტექსტებს.
1974 წლამდე ორგან, ტელევიზიასა და რადიოშიც, ვმუშაობდი. ტელევიზიაში შეგნებულად არ გადავდიოდი, რადიოში უფრო თავისუფალი და შემოქმედებითი ვიყავი. მთელ ჩემს ენერგიას კითხვაში ვაქსოვდი.
ჩემ დროს ძალიან დიდი ყურადღება ექცეოდა მეტყველებას: არა მარტო ბგერების სწორად წარმოთქმას, არამედ ტექსტის სუფთა ქართულით კითხვას. დღეს კი ენა უცხოური სიტყვებით ივსება და იღუპება. სხვა ეროვნების წარმომადგენლები გაოცებულნი უსმენენ ჩვენს ენას, იმდენად ჟღერადია, ჩვენ კი ამას ვკარგავთ.
დიდი ძალა აქვს მედიას, მას შეუძლია თავის ენაზე აამეტყველოს ხალხი, შესაბამისად, მეტი სიფრთხილე გვმართებს, რადგან როგორც გასროლილ ტყვიას ვერ შეაჩერებ, ისე პირდაპირ ეთერში დაშვებულ გამოუსწორებელ შეცდომას ვეღარაფერს უშველი.
სიტყვა ცოცხალი ორგანიზმია, მასში დიდი აზრი დევს. არ ვიყავით სუფლიორებით განებივრებულნი, შესაბამისად, მთლიანი ტექსტის შესწავლა გვიწევდა. დღეს კი წამყვანები იმდენად არიან ამ მოწყობილობაზე დამოკიდებულნი, რომ თუკი პირდაპირი ტრანსლირებისას მოულოდნელად სუფლიორი გაფუჭდა, წარმოდგენა არ აქვთ, როგორ გააგრძელონ თხრობა. მე კი სასტიკი წინააღმდეგი ვიყავი, მხოლოდ კამერისთვის მეყურებინა. ხელში ყოველთვის კალამი და ფურცლები მეჭირა, რათა მაყურებელს დაენახა, რომ მე ჩემსას კი არ ვახვევდი თავს, არამედ ამ ტექსტს თავისი ავტორი ჰყავდა.
პროფესიას მოფრთხილება სჭირდება, მით უმეტეს ჟურნალისტიკას, რომელიც ადამიანებთანაა მჭიდროდ დაკავშირებული. ერთ გადაცდომას არავინ გვაპატიებს. საფრთხილოა, პირველ რიგში, საკუთარი თავისთვის, რომ შენი, როგორც პიროვნების, სახელი და ავტორიტეტი არ გაფუჭდეს. სჯობს, სიმართლე თქვა და ერთი-ორი მკითხველით ნაკლები გყავდეს, ვიდრე რეიტინგისთვის ყველაფერზე წახვიდე.
დღეს ტელევიზია გაშიშვლდა. თანამედროვე ტელერადიოსივრცეში ყველაზე მეტად შემეცნებითი, საგანმანათლებლო ტიპის გადაცემების ნაკლებობა აღინიშნება. მხოლოდ ვიღაცების ლანძღვა არ არის ტელევიზიისა და რადიოს დანიშნულება. მან საგანმანათლებლო ფუნქციაც უნდა შეასრულოს. თუ გვინდა დალაგებული სახელმწიფო და საზოგადოების განვითარება, ჯერ მედიას უნდა მივხედოთ.
ჩემი მორიდებული რჩევა მომავალი ჟურნალისტებისთვის ის იქნება, რომ იყოთ დამოუკიდებლები, არავის ჭკუაზე არ იაროთ. როცა თემას აირჩევთ, მას თქვენივე ინტუიციითა და ჭკუით მიჰყევით ბოლომდე და არა - ვინმეს კარნახით. მხოლოდ გაგონილს ნუ დაუჯერებთ, გადაამოწმეთ. იყავით მეტად ობიექტურები და მართლები, პირველ რიგში, საკუთარ თავთან!
სოსო გაზდელიანი